علل سوزش ادرار و درمان آن
علل سوزش ادرار و درمان آن
سوزش ادراد غالباً از گرمی کبد است و یا از زخم های ایجاد شده در مجاری ادرار مثل کلیه و مثانه. زیاده روی در مصرف اغذیه گرم، تند، و سرخ شده و غیر مفید باعث گرمی کبد شده و این مشکل را ایجاد می کند.
غلبه صفرا و حرارت کبد که روى کلیه ها اثر گذاشته و نشانه آن سوزش همراه با رقیق شدن ادرار است. درمان آن علاوه بر مصرف مبرّدات و تصفیه کننده هاى کبد و داروهاى مفتح مانند کاسنى و شربت بنفشه و اسفرزه و مانند آن که از سوى پزشک تنظیم مىگردد، کمک گرفتن از روش حقنه است.[1]
عفونت کلیه و حالب عموما بى صدا است. عفونت مثانه مى تواند تکرار ادرار، سوزش ادرار، شب ادرارى و گاه زور و پیچ مثانه ایجاد کند.
گاهى همراه با بعضى بیماریها مانند مرض سل یا مرض تب دق و یا بعضى بیماریهاى دیگر ادرار سوزاننده مى شود که در این حالت مداواى بیمارى سوزش ادرار را نیز مرتفع خواهد ساخت.
گاهى سوزش هنگام دفع ادرار در اثر خوردن غذاهاى گرم و تند بوجود مىآید مانند فلفل سبز یا فلفل قرمز، سیر، تمریه خرما، خربزههاى زیاد شیرین و غیره در چنین حالتى خوردن آبمیوههاى سردمزاج مانند آب انار، آب هندوانه، آب لیمو آب زرشک بسیار نیکوست.[2]
نشانه غلبه صفرا شدت التهاب و اندوه بیمار و بیرون آمدن چیزى شبیه قى و بى اشتهائى و تلخى دهان است و سوزش ادرار و زردى چشم مى باشد.
این بیمارى در تعقیب عفونتهاى مجارى تناسلى و در تعقیب خوردن داروهاى محرک و گرم به وجود مىآید و با لعاب بهدانه و لعاب اسپرزه، شیره تخم خرفه، تخم کاهو، شربت بنفشه، ماء الشعیر و شیره چهارتخمه تسکین مى یابد. خوردن آب انار با شیره چهار تخمه، مغز بادام مقشر، کتیرا، نشاسته، عصاره شیرین بیان، گل ارمنى به مقدار مساوى براى درمان این بیمارى مفید است بایستى از جماع و از غذاهاى شور، محرک ترش و خیلى شیرین بپرهیزند.
شربت بنفشه، کاکنج، اذخرگل، ریشه ایرسا و لاله سرنگون مفید و مؤثر است داروهاى ورم مثانه را مىتوان در اینجا مورد مصرف قرار داد.[3]
سبب پیدا شدن قلاع (- زخم دهان) در دهان کودکان رطوبت و نرمى بدن آنها است و فرق است میان آن و میان آنچه که حادث مىشود به جهت ریزش مواد آلوده اى که از مغز به دهان وارد مى شود، زیرا این را قلاع نمى خوانند بلکه اگر به حلق بریزد خناق است و اگر به سینه بریزد سرفه است و اگر به معده بریزد قى است و اگر به کبد بریزد استسقا است و اگر به کلیه بریزد سوزش ادرار است.[4]
سبب احساس سوزش موارد زیر است:
1- ماده بول تندمزاج و بورکى است و سبب این تندمزاجى و بورکى بودن سوء مزاج است.
2- از بین رفتن ماده بایسته، براى تعدیل و روبراه کردن ماده بول است. منظور از این ماده تعدیل کننده مزاج بول، رطوبتى است که در گوشت غدهاى- که در آن سامان است- غذا دهنده مى باشد. این ماده رطوبى بر مجراى بول مى گذرد و بر آن مى چسبد و زیر پوشش خود قرار مى دهد. اگر این ماده از بین رفت، جایى که از آن مى گذشت و بر آن مى چسبید بدون پوشنده چسبناک مى ماند و ماده لزج داخل بول نیز از بین مى رود و کار روبراه کردن و به اعتدال آوردن بول تعطیل مى شود.
0- این ماده رطوبى که چنین عمل خیر و نکوکارانه اى را انجام مىدهد، سبب از بین رفتنش چیست؟
1- یا گناه به گردن جماع است؛ زیرا این ماده رطوبى اکثرا و به حدّ زیاد همراه آب پشت جماع کننده بیرون مى آید و اگر کسى زیاد جماع کند و به سوزش بول مبتلا شود هیچ عجیب نیست.
2- یا بیماریهاى گدازنده بدن سبب از بین رفتن این ماده رطوبى مى شوند.
3- ممکن است گرى یا قرحه اى در گدار بول نزدیک به ذکر باشد و سبب سوزش بول شود.
اگر حالت اوّل است، یعنى بول تندمزاج و بورکى است همان تندى بول نشان آن است و با بول ریم و چرک زخم مشاهده نمى شود.
اگر حالت دوم است یعنى سوزش بول از اثر قرحه و گرى در مجاورت ذکر است، وجود ریم و چرک با بول نشانه آن است.
بسیار رخ مى دهد که حالت اوّل سبب بروز حالت دوم شود- که این را سابقا شرح دادیم و دانستى- پس حالت اوّل که عبارت از تندمزاجى و بورکى بودن بول است، پیش درآمدى براى حالت دوم یعنى ایجاد قرحه و گرى در گدار بول نزدیک به آلت بول ریز به شمار مىآید؛ همچنانکه اسهال صفرائى مقدمه ایجاد قرحه روده ها مىشود.
علاج سوزش ادرار
اگر سوزش ادرار همراه ریم و خون است علاجش همان علاج قرحه مثانه و اطراف مثانه است که از شرح آن فراغت یافتیم.
داروى ترکیبى زیر در علاج سوزش بول بسیار خوب است.
نسخه: بزر خربزه، بزر خیار و تخم کدو از هریک به وزن بیست درهم، کندر، صمغ عربى، خون سیاوشان از هریک به وزن ده درهم، افیون به وزن سه درهم، بزر کرفس به وزن یک درهم. همه را درهم بسرش و قرص ساز. به وزن دو درهم از آن قرص با شربت خشخاش تناول شود.
اگر بول سوزشى است امّا قرحه اى نبود و ریم با بول مشاهده نشد، بهترین علاج آن است که به نرمى بول را پاکسازى کنى و بول جمع آمده را در تنگنا بگذارى که بیرون آید، چنانکه در بحث از بیماریهاى مثانه شرح دادیم. بیمار را وادار به قى کن!
غذاى بیمار سردى بخش و رطوبت بخش باشد، سبزیها و میوه هاى سردمزاج و رطوبت بخش بخورد، از خوردن هر خوراک تندمزه، شورمزه و بسیار شیرین دورى جوید. نباید خسته شود. نباید جماع کند.
داروهاى مناسب براى خوردن و تزریق کردن در علاج سوزش بول از این قرارند: لعاب بزر مرّ، لعاب اسفرزه، لعاب به دانه و کمى خشخاش، بزرهاى سردمزاج ادرارآور. هر دارویى را که بیمار باید بخورد، آب سرد بر آن بنوشد. آبجو بر آتش جوشیده، آب مخلوط با آبجو بر آتش جوشیده، تخممرغ نیم بند، آش کدو، آش ماش که یا با روغن بادام و یا با جوجه مرغ چاق یا مرغ چاق شده بپزند خوب است.
اگر سبب سوزش بول نوعى حالت خشکیدن است که بر غده ها وارد شده است، باید کارى کرد که بدن رطوبت طبیعى را باز یابد و از هرچه که خشکى ببدن مىآورد- مثلا جماع و غیره- دورى جوید. داروهاى تزریقى در این حالت باید داروهاى آتى باشد:
لعاب اسفرزه، لعاب بزر مرّ، لعاب به دانه، صمغ عربى، سفیداب، سفیده تخم تازه مرغ و شیر پستان زن.
شاید تزریق کردن بیمار وسیله شیر الاغ و شیر پستان زن و شیر بز کافى باشد و اگر چیزى از لعابهاى سردمزاج و چیزى از شیاف سفید با شیر تزریقى باشد بهتر است.
شاید تزریق کردن بیمار با سپیده تخم مرغ کافى باشد. همچنین اگر چیزى از داروهاى ذکر شده همراه داشته باشد و یا روغن گل در آن باشد خوب است.
اگر در ماده تزریقى کمى از داروهاى مخدر مخلوط باشد جایز است و ممکن است فایده بیشترى برساند.
نسخه هاى دارویى که در باب قرحه مثانه ذکر شدهاند در اینجا نیز مفیدند. داروى ترکیبى زیر نیز خوب است.
نسخه: پوست خشخاش، نشاسته، رب شیرین بیان. از هر سه، ماده تزریق بساز و بیمار را تزریق کن! اگر خواستى که این ماده تزریقى اثربخشتر باشد کمى افیون و کمى بزربنگ هم در آن داخل کن![5]
سوزش هنگام پیش آب کردن:
اگر بیمار در هنگام پیش آب کردن سوزش و دل پیچ و درد داشته باشد از ترشى و شورى و تندى وى را بازدارید و خوراک شورباى اسفیدباج نرم و زیربا و مانند آنها را به او بخورانید و این دارو را به او بدهید:
گزاره ى دارویى براى سوزش هنگام پیش آب کردن: تخم خربزه ى پوست کنده سى درم، تخم خیار، تخم کدو، تخم خیار چنبر، تخم خرفه و خشخاش سپید از هرکدام ده درم، نشاسته، کتیرا، افشره ى جوشانده ى شیرینبیان هرکدام سه درم و تخم بنگ سپید دو درم و شکر باندازه ى همه، گرد مى آورند و بهگونه ى پودر درآورده روزى سه درم بامداد و به مانند آن شامگاه با یک وقیه نوشابه ى بنفشه یا شربت گلاب به او مىدهند و نباید درباره ى این بیمارى کوتاهى نمایند، چه اگر پایدارتر شود، زخم هایى را در پیش آب راه بجا مىگذارد.[6]
سفوف حرقة البول: مغز تخم خربزه، مغز تخم خیار، مغز تخم کدو تخم خرفه، خشخاش سفید، نشاسته، کتیرا، رب السوس، بزر البنج (بنگ دانه) سفید، باندازه مساوى قند باندازه مجموع آنها اندازه خوراکش دو مثقال همراه با جلاب (نوع مخصوص گلاب که پیش از این در حرف ج شرح داده شد) یا شراب البنفسج خورده مىشود سوزش ادرار و درد آن را کم مىکند.[7]
خوردن ماست و خرفه پخته شدن براى مبتلایان به فشارخون، سفتى، زیادى و بالا بودن چربى، سوزش ادرار، خارش ادرار و خارش بدن بسیار مفید است.(همچنین اسفناج، شوید، کاسنی، کدو، گریب فروت، هندوانه)[8]
آبزن یا حمام دارویى براى مبتلایان به کیست تخمدان، تورم، زخم کل رحم ترشح و سوزش ادرار
مرزنجوش 250 گرم
خارخسک 200 گرم
پودینه 50 گرم
پنجاه گرم دارو در شش لیتر آب جوشانده، صاف نموده در یک ظرف بزرگ بریزند، گرم گرم در آن بنشینند (روزانه یک مرتبه).[9]
نسخه: سوزش ادرار
تخم کرفس 20 گرم
کبابه 15 گرم
تخم خربزه 20 گرم
تخم خرفه 20 گرم
تخم کاهو 15 گرم
کاکنج 10 گرم
دو قاشق غذاخورى در دو لیوان آب کمى جوشانده قبل از هر غذا دو استکان میل نمایند.[10]
ضیق مجراى تناسلى، سوزش ادرار، بزرگى پروستات، تکرار ادرار
تخم خربزه 20 گرم
کاکنج 5 گرم
ریشه ایرسا 10 گرم
ترنجبین 40 گرم
تخم خیار 20 گرم
گل نیلوفر 5 گرم
تخم خرفه 10 گرم
ریشه ایرسا و تخمه ها را نیمکوب کرده، سه قاشق غذاخور با دو لیوان آب کمى جوشانده قبل از هر غذا دو استکان میل نمایند.[11]
نسخه درمان: خونگیرى و دادن شربت کاسنى، شربت گل بنفشه، عناب، ترنجبین و خوردن ماء الشعیر بهجاى آب، استفاده از شیره تخم خرفه، شیره چهارتخمه، جوشانده تخم انجره، گل بنفشه، ریشه شیرینبیان و کاکنج از هرکدام 15 گرم براى 5 روز توصیه مىشود.
شستشوى ناحیه مثانه با محلول گل بنفشه، گل نیلوفر، خطمى و پوست خشخاش.
برگ شلغم 15 گرم
برگ کلم 15 گرم
خارخسک 25 گرم
بابونه 5 گرم
بایستى نرم کوبیده بهپزند و به شکل خمیر به ناحیه ضماد کنند.
یا از ضماد گل بنفشه، آرد جو، گل خطمى یا آب کاسنى و آب تاجریزى به طریق بالا عمل نمایند.
مالیدن روغن بنفشه و بابونه به محل، در تسکین درد مؤثر است و از جوشانده مرزنجوش، بابونه و خارشتر به صورت حمام دارویى استفاده مىشود، این محلول را باید صاف نموده در آب آن بنشینند براى تسکین سوزش ادرار از این نسخه مىتوان استفاده نمود.
تخم کرفس 10 گرم
مغز تخم خربزه 20 گرم
عصاره شیرینبیان 10 گرم
با قدرى شکر به صورت ساییده و نرم شده 5 گرم صبح و 5 گرم عصر داده شود.
بعد از خوردن این دارو مىتوان شربت سکنجبین یا شربت بنفشه نوشید.[12]
انگشت پیچ گل بنفشه، برگ خطمی، آلبالو، کافور، سپستان، خربزه، خیار و خیار چمبر، گلابی، گشنیز، کنب، روغن کنجد، برگ اسفناج، تخم تاج خروسی، دم گیلاس، پیاز لاله سرنگون، ساقه زیر زمینی مرغ، گل نیلوفر آبی، بلوط، سوس(شیرین بیان) برای درمان سوزش ادرار خوب است. [13]
گلهاى نیلوفر و ریشه آن براى معالجه نزلههاى ریوى و سوزش ادرار مصرف مىگردد.[14]
در روستاى اباتر به سوزش ادرار سوزاک مىگویند. از این رو جهت درمان زرد گل سفید را دم کرده و بدنشان را در چند نوبت با آن شست و شو مىدادند.[15]
آشامیدن شیره گل بابونه که بوسیله شکر شیرین شده باشد براى معالجه جمیع دردهاى داخلى که در ذیل بشرح مىروند مفید است: درد معده و روده، دردهاى سنگ کلیه، سوزش ادرار و التهاب مثانه، دردهاى رحم در ایام حیض و نفاس. طرز تهیه شیره گل بابونه براى اینگونه امراض این است که: نصف یک قاشق بزرگ غذاخورى از گل بابونه را در یک فنجان آب گرم مىریزند و پس از مدت پنج دقیقه آن را صاف مىکنند و درحالىکه گرم باشد مىآشامند، باید دانسته شود که اندازه زیاد از گل بابونه که نظیر چاى قوى مىشود یا آشامیدن بیشتر از آن اندازه اى که گفتیم باعث استفراغ و قى خواهد شد. شیره گل بابونه را جز در موقع لزوم و ناچارى نباید آشامید. زخمهاى معدى و رودهاى را بوسیله آشامیدن شیره گل بابونه و پرهیز از اشیاء ذیل از قبیل: کشیدن دود و آشامیدن قهوه و چاى معالجه مىنمایند. طرز تهیه شیره گل بابونه بدین منظور همان است که قبلا گفتیم. در مدت یک روز چند جرعه از شیره سرد گل بابونه را باید بتدریج بیاشامند. شیره گل بابونه را که ولرم باشد به کودکان شیرخوارى که دچار اسهال سبز و ممزوج با قطعه هاى سفیدى شده باشند مىدهند. در اینطور مواقع مىتوان سیره گل بابونه را بوسیله قرصهاى کوچک: ساخرین که در داروخانهها موجود است شیرین نمود. ولى نباید آن را با شکر شیرین کرد. شیره گل بابونه را که داراى (37) درجه حرارت باشد براى معالجه امراض ذیل تنقیه مىکنند: معالجه امساک، دردهاى تخمدان، تشنجات زیر شکم از قبیل: پرستات و مثانه و رحم- طرز تهیه شیره گل بابونه براى اینگونه امراض این است که: یک قاشق بزرگ غذاخورى از گل بابونه را در میان یک لیتر آب گرم مىریزند و آن را بتدریج تنقیه مى کنند.[16]
هاشم مالکی
بهمن 1393
[1] - مجموعه پیک شفا، ج5، ص: 63
[2] - طب سنتى سینا، درمان بیماریهاى مختلف با گیاهان دارویى، ص: 172
[3] - نسخه شفا - گل و گیاه، ص: 246
[4] - بستان الأطباء و روضة الألباء، ص: 28
[5] - قانون (ترجمه شرفکندى)، ج5، ص: 178
[6] - المنصوری فی الطب (ترجمه)، ص: 492
[7] - دقائق العلاج، ج2، ص: 213
[8] - همیشه لاغر و سلامت باشید، ص: 183
[9] - همیشه لاغر و سلامت باشید، ص: 247
[10] - همیشه لاغر و سلامت باشید، ص: 265
[11] - همان
[12]- نسخه شفا - گل و گیاه، ص: 245
[13]- همان /منابع مختلف
[14] - گلها و گیاهان شفابخش، ص 203.
[15]- پیام بهارستان (فصلنامه اسناد، مطبوعات و متون)، ص: 324
[16]- درمان با گیاهان از نظر طب قدیم و جدید با تصاویر گیاهان، ص: 69
