خواص عنبر نسارا :: طب اسلامی و ایرانی

خواص عنبر نسارا

hashem maleki | چهارشنبه, ۲۵ آذر ۱۳۹۴، ۰۲:۳۷ ق.ظ

خواص عنبر نسارا

عنبر نساء(نسارا) همان پشگل الاغ ماده است که از خواص دارویی عجیبی برخوردار است. این ماده ی به ظاهر مشمئز کننده، بهترین دارو برای خشک کردن زخم های عمیق ناشی از سوختگی و جراحت می باشد، همچنین برای بر طرف کردن عفونت رحمی(مهبلی) و عفونت ریه از دود آن بهترین بهره ها را می توان برد.
بزرگتر ها یادشان می آید که این ماده در چندین سال قبل برای درمان و بهبود زخم ختنه استفاده می شد. برخی گوش درد را با دود سیگار آرام می کردند، غافل از این که دود سیگار منفعت دود عنبر نسا را ندارد.
بعد از راه اندازی پایگاه، یک نکته جالب توجّه برایم آن بود که در موارد نسبتاً زیادی، کاربران با جستجوی واژه «عنبر نسارا» وارد پایگاه شده اند؛ به خصوص که به فرض دانستن خواص این دارو، در این دوره و زمانه پیدا کردن آن کار راحتی نیست. به هر حال به احترام این کاربران عزیز، شرح مختصری درباره عنبر نسارا تقدیم می شود.

با شنیدن این اسم پرطمطراق، انسان ناخودآگاه، یک داروی خوش رنگ و بو را در ذهن خود مجسّم می کند؛ امّا در واقع، عنبر نسارا، پشگل الاغ مادّه(به گویش محلّی ماچه الاغ( است. در کتب داروسازی طبّ قدیم، خواصّ دارویی انواع مدفوع و ادرار انسان و حیوانات مختلف شرح داده شده است. جالب آنجاست که این آثار درمانی به طور مکرّر تجربه شده است و در بسیاری موارد گره گشای درمان بیماری هایی بوده اند که در حالت عادّی درمان آنها بسیار سخت است. برای مثال با مراجعه به یادداشت های مرحوم فقید، دکتر عبدالله احمدیه-که خدایش رحمت کناد- موارد متعدّدی را می توان یافت که دردهای شدید مفصلی و روماتیسمی را با ضماد سرگین گاو درمان نموده اند. البتّه در کتب طبّی قدیم، حتّی آثار استفاده خوراکی! از این داروها هم ذکر شده است امّا از آنجا که استفاده خوراکی آنها در فقه ما حرام شمرده شده است – به استثنای ادرار شتر که با رعایت شرایط و از نظر بعضی فقها، قابل شرب است – ترجیح می دهم از این موارد عبور کنم و به سایر خواص عنبر نسارا بپردازم.

۱- دود دادن عنبر نسارا در محیط های بسته مثل فضای خانه، مانند اسفند اثر میکروب کشی قوی دارد و انجام گاهگاهی این کار به ویژه در فصول سرد، تاثیر قابل توجّهی در کاهش موارد بروز بیماری هایی مثل سرماخوردگی دارد؛ به ویژه اگر یکی از اعضای خانواده سرما خورده باشد می توان با این کار از افزایش بار ویروس در فضای محلّ زندگی کاست.

۲- استنشاق دود عنبر نسارا یکی از راه های مناسب برای درمان سینوزیت های مزمن و حاد و سرماخوردگی است. این کار در درمان سردردهای کهنه نیز موثّر است. برای این کار، عنبرنسارا را در یک اسفند دود کن ریخته روی شعله کم قرار داده دود متصاعد شده را استنشاق کنید.

۳- گرفتن مواضعی از بدن که دچار خارش است روی دود عنبر نسارا، یکی از روش های بسیار موثّر در کاهش انواع خارش هاست. همچنین این کار، برای درمان تاول ها و زخم های ترشّح دار نیز اثر مناسبی دارد. این روش یکی از بهترین روش های درمانی اگزما هم هست. همچنین این کار تاثیر بسیار خوبی در ترمیم سریع انواع زخم ها به ویژه زخم های سوختگی دارد.

۴- ضماد کردن مخلوط عنبر نسارا و سرکه روی پیشانی در درمان خون دماغ مفید است.

۵- به روش های ذیل می توان از عنبر نسارا برای کمک به درمان صرع استفاده کرد:

۵-۱- استنشاق عصاره خشک آن با سرکه.

۵-۲- استفاده از آب عنبر نسارای تازه به عنوان قطره بینی.

۶ - پاشیدن پودر عنبر نسارای خشک بر روی انواع زخم های تازه، علاوه بر کمک به بهبودی آنها، خونریزی آنها را نیز متوقّف می کند.

7 - دود دادن عنبرنسارا برای کاهش خونریزی و کوتاه کردن دوره عادت ماهیانه بانوان و درمان عفونت های واژینال مفید است. روش استفاده به این شرح است:

برای این کار 2 الی 3 عدد عنبر نسا را همراه با خاکشی و اسپند، روی کمی ذغال انداخته و گلدان سفالی که ته آن سوراخ داشته باشد را روی آن برگردانید، که در این صورت مانند دودکش می شود، لباس زیر خود را درآورده و دامن بلندی بپوشید و به حالت نیم خیز روی آن بایستید. البته این کار بدون خاکشی و اسپند هم موثر است. اگر هم حوصله ندارید می توانید بدون این تشریفات خاص درمان را انجام دهید. برای این کار کمی عنبرنسارا را روی اسفنددودکن روی شعله کم قرار داده بگذارید دودش به واژن بخورد.

این کار را 2 روز قبل از زمان پریود، 2 روز در زمان پریود و 2 روز بعد از پریود انجام دهید.

8- به همان شیوه فوق الذّکر، دود عنبرنسارا در درمان و و کاهش عوارض بواسیر هم بسیار موثر است.

بنده بارها برای درمان سرفه و سرماخوردگی از دود آن به صورت سیگاری (و اخیراً پیپی) استفاده کرده ام و بسیار نافع بوده. یادم نمی رود در دوران کودکی یکی از تفریحات ما که تقلید از پیران در چپق کشیدن بود، ما هم با قلم نی درشت و کوچک برای خودمان چپق درست می کردیم و همین عنبر نسا را داخل آن می ریختیم و می کشیدیم، آن موقع از منافع آن خبر نداشتیم ولی ناخواسته بهره مند می شدیم.

خواص درمانی دیگر

· ضد عفونی کننده محیط زیست ، دفع حشرات

· درمان سینوزیت

· از بین برنده ویروس سرما خوردگی و آنفولانزا

· درمان تنگی نفس ، آلرژی فصلی ، آسم و ناراحتی های تنفسی مانند برونشیت

· درمان مشکلات پوستی مانند : اگزما ، کهیر ، برخی قارچهای پوست

· درمان زخم های چرکی

· درمان عفونت زنانه(عفونت واژن یا واژینال)

روش مصرف

ضد عفونی کننده محیط زیست ، دفع حشرات : سوزاندن و دود کردن عنبر نسارا در محیط هایی مانند فضای منزل همانند اسفند اثر ضد عفونی کننده طبیعی داشته و مصرف مرتب آن تاثیر قابل توجهی در کاهش ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا در فصل سرما خواهد شد و باعث جلوگیری از انتشار این ویروسها از طریق هوا می شود و همچنین باعث فراری دادن حشرات موزی در فصل گرم خواهد شد

درمان عفونت واژنینال : برای درمان عفونت باید واژن را بخور دهید که برای این کار باید 1 الی 2 عدد عنبر نسارا خشک شده را روی وسلیه ای که برای دود کردن اسپند و کندر استفاده می شود دود کرده و در زمانی که دود زیادشد داخل شیشه ای با دهانه گشاد بریزید سپس دهانه شیشه را مقابل واژن بگیرید این عمل را هر روز دو بار مصرف نمایید تا کاملا اثرات عفونت از بین برود این دستور در درمان کیستهای رحمی نیز موثر است

درمان مشکلات تنفسی : استنشاق و بخور کمی دود عنبر نسارا یکی از بهترین راه های درمان مشکلات تنفسی مانند آلرژی فصلی و تنگی نفس است

درمان زخم ، درمان مشکلات پوستی : استفاده از دود و قرار دادن قسمتهایی از بدن که دچار مشکلات پوستی مانند اگزماست در مجاورت و روی دود یکی از راه های مناسب درمانی توسط عنبرنسارا است که روند درمان را سریعتر خواهد کرد و همچنین باعث قطع خونریزی می شود .

«زکام فصلى که با آبریزش از بینى و غالبا با عطسه‏هاى فراوان همراه است و ارتباطى با سرماخوردگى ندارد اصطلاحا، رینیت آلرژیک یا تب یونجه‏Hay fever نامیده مى‏شود، برخى منابع پزشکى، میزان شیوع این عارضه ناشى از حساسیت را که بخصوص در فصل بهار و پائیز بیشتر مشاهده مى‏شود حدود 5 تا 10 درصد مردم برآورد مى‏کنند- محمد بن زکریاى رازى دانشمند ایرانى مسلمان نخستین کسى است که این‏ عارضه را بطور علمى شرح داده است (کتاب آثار و جایگاه علمى محمد بن زکریاى رازى و بهاء الدوله رازى از همین نویسنده، انتشارات معاونت دانشجویى و فرهنگى دانشگاه علوم پزشکى ایران- 1376)- جالب توجه است در حالى‏ که دانش پزشکى روز در برخورد با این عارضه کار مهم و اساسى نمى ‏تواند انجام دهد، در طب عامیانه و نیز طب سنتى ما راهکار آسان و بسیار مؤثرى براى آن مى ‏شناسند. آنها بدون اینکه بدانند در میان ترکیبات شیمیایى متعدد موجود در دود حاصل از سوزاندن مدفوع‏ الاغ‏ ماده (پشکل ماچه الاغ) کدام عوامل (احتمالا استرونها و مشتقات ترکسیبات سیکلوپنتانوفنان ترن) عامل درمان موقت یا حتى دائمى این عارضه است با سوزاندن ماده مذکور و استنشاق اندکى از دود آن، افراد را از این مشکل ظاهرا لاعلاج نجات مى‏دهند با دستگاه‏F .T .I .R و احتمالا تجهیزات و مواد مناسب دیگر شاید بتوان مادّه مؤثر مورد نظر را در دود مورد اشاره شناسایى نمود.»[1]

کاربردهای دارویی عنبر نسا

در روستاى ارقین ‏بلاغ براى درمان اسهال علاوه بر خوردن چاى غلیظ و پررنگ یکى از روش‏ هاى درمانى زیر هم به کار برده مى‏ شد: پشگل‏ الاغ‏ مادیان را داخل آب جوشانده و کمى از آب فوق را به بیمار مى‏ خوراندند.

درمان‏ افتادگی رحم: پودر شیشه، شیره عنبرنسارا (پشکل ماچه الاغ)، روغن زیتون‏؛ روغن را داغ کنید و شیره عنبر نسارا را از پارچه حریر بگذرانید و همه را باهم مخلوط کرده و به صورت مرهم روى دهانه رحم بگذارید. در دوره‏ هاى سه روزه، از شب تا صبح بماند.

علاوه بر آن گودى کمر را با عاقرقرحا، دارچین، قرص کمر و مورد که پودر کرده ‏اید و با عسل ممزوج شده ضماد کنید. 3 شب هر دو دارو را استعمال کنید و چند شب ترک کنید. دوباره تکرار نمایید و تا بهبودى کامل ادامه دهید

از داروهائی که خون آمدن از بینى را باز دارد چکانیدن آب ریحان و آب پونه و آب شکوفه خرما و آب سرگین تازه ماده الاغ‏ است.[2]

داروهایى که دربند آوردن خون‏ریزى و ریشه‏کن کردن آن خاصیت ویژه دارند به ترتیب اولویت از این قرارند: سرگین‏ الاغ‏، آب ریحان کوهى، آب نعناع.[3]

از آب برگ گیاه گزنه، زاج زرد، پشم خرگوش، سرگین‏ الاغ‏- تر باشد یا خشک-، آب تره و کندر، فتیله درست کنند و در بینى جاى دهند، خونریزى بند آید.[4]

سرگین الاغ و گوهر سرگین الاغ، هم داغ‏ گذار است و هم پوشاننده و چسبان.(برای بهبود زخم ها)

بند آمدن زخم و خونریزی: سرگین سوخته اسب و مادیان، سوخته سرگین‏ الاغ. البته سرگین‏ الاغ‏ و سرگین اسب و مادیان اگر ناسوخته هم باشند همان تأثیر را دارند.[5]

تدبیر تشمیزج: جهت ادویه عین و جراحات چشمک را در کیسه کرده با سرگین‏ الاغ‏ و اندکى گشنیز خشک و رازیانه در آب جوشانیده تا پخته شود، پس بیرون آورده مقشّر کنند و اگر در جوف پیاز، به دستور سقمونیا مشوى نمایند باعث زیادتى نفوذ و تحلیل او مى ‏گردد.[6]

رمد: اگر چشم بسیار به هم چسبیده باشد، شیر مرضعه و یا غیر آن بر پنبه آلوده در گوش او گذارند. و شیر دختر در این باب بهتر از شیر پسر است. و پنبه کهنه را به دود گز یا سرگین‏ الاغ‏ گرم نموده بر پشت چشم او گذارند.[7]

روغن سرگین حمار/ روغن زبل الحمار/ دهن السرجین‏: دهن السرجین: جهت جرب و قوبا و اکثر جروح و قروح و شقاق بین انگشتان و پاشنه پا نافع.

صنعت آن: بگیرند سرگین‏ الاغ‏، هر قدر که خواهند و گودى در زمین کنده در آن پر کنند و یا در ظرف گِلى بزرگ کنند و بالاى آن سینى مسى و یا ظرفى که اطراف آن، دو سه انگشت بلند باشد گذارند که کنارهاى ظرف بالا باشد و در آن آب سرد کنند و بالاى‏ آن گودال یا ظرف سرگین گذارند و در آن سرگین، آتش کنند که دود برآورد و مشتعل نگردد و باید که فاصله میان ظرفى که در آب است و گودال بر سرگین سه چهار انگشت باشد تا دود در آن محتقن و خاموش نگردد و بعد از زمانى که دود بسیار در ته سینى منجمد گردید بردارند و آنها را پاک کرده در ظرفى نگاه دارند و باز مرتبه دیگر گذارند و بعد از جمع شدن گرفته در همان ظرف نگاه دارند و هم‏چنین تا دودها تمام شود و بکار برند.

و «دهن» عبارت از همین دودهاى مجتمع است و آن را به هندى «چوه سرگین» نیز نامند. و از سرگین گاو و فضله انسان نیز بدین قسم روغن اخذ مى‏نمایند. و از فضله انسان بسیار قوى است و جهت تقویت باه و موى و اعصاب مسترخیه نافع.[8]

سعفه (کچلى) قرحه ‏هائیست که در سر پیدا مى ‏شود: اگر سرگین‏ الاغ‏ را در ظرفى بسوزانند و کاسه ‏اى را بر آن سرنگون کنند و مایعى را که تقطیر مى‏شود جمع کنند و بر پوست بیمار بمالند سودبخش است. عناب سوخته و روغن گاو و توتیاى سائیده و حنا با عرق کاسنى نیز مفید مى ‏باشد.[9]

مسقط بچّه: ایضا اگر سرگین‏ الاغ‏ را در راحتى که سر آن در رحم رد شده باشد دود دهند مسقط است‏.[10] (از این کار برای سقط جنین مرده استفاده می شده)

درد چشم: در دلیجان سرگین اول کره الاغ را به پشت چشم مى‏ مالند (نوبان و دیگران: 234). در دشتستان سرگین‏ الاغ‏ را دود داده به چشم مى ‏دمند که چرک آن کم شود (منصورى‏ زاده، شمس الدینى: 198).

گل‏مژه: در ابیانه سرگین الاغ بر روى آن قرار مى ‏دهند (نظرى داشلى‏برون و دیگران: 456).[11]

در شوش براى درمان عقرب‏گزیدگى آلت تناسلى یا سرگین‏ الاغ‏ را در کاسه آبى شسته به فرد مى‏ خورانند (تراب‏زاده و دیگران: 142).

گوش‏درد: در خراسان براى درمان گوش ‏درد بچه، سرگین ماده الاغ را در آتش مى‏ ریزند، بعد تنوره سماور روى آن مى‏گذارند و یک تکه پنبه بالاى دهانه تنوره مى ‏گیرند تا دود سرگین پنبه را آغشته کند، بعد پنبه را در گوش مى‏ کنند (شکورزاده: 252).[12]

درد سر: در دشتستان سرگین‏ الاغ‏ را دود داده آب روى آن مى‏ریزند و براى رفع سردرد مى‏خورند (منصورى‏زاده و شمس الدینى: 198).

درد سینه: در تهران اگر درد زیاد و مزمن شده باشد دم‏ کرده پشکل ماچه الاغ مى‏ خورند (شهرى: 5/ 421).[13]

در سنقر سرگین‏ الاغ‏ را سوزانده و چشم را روى دود آن مى‏ گیرند (رستمى و دیگران، 1374: 207).

در بافق براى از بین بردن زخم و جراحات بدن مقدارى سرگین‏ الاغ‏ با پوست تنه درخت گز مى‏ سوزانند و محل زخم ‏شده را در مجاورت دود آن‏ها قرار مى‏ دهند، تا دود به آن بخورد و عفونت را از بین ببرد (جانب اللهى، 1384: 122).

ختنه: در منشاد (یزد) دود سرگین الاغ به آن مى‏ دادند. در مهریز دود پشکل گوسفند مى ‏دادند که عفونت نکند (جانب اللهى، 1386: 55، تحقیقات میدانى مؤلف).[14]

براى درمان دندان‏ درد سرگین‏ الاغ‏ را دود مى‏ دهند (این روش در اجنورد نیز رایج است).

بواسیر‏: سرگین الاغ ماده‏ را براى درمان بواسیر دود مى ‏کنند.[15]

هاشم مالکی

آبان 1393

[1] - آئین تندرستى، متن‏ج‏1، ص: 52

[2] - برء الساعة (بهبود آنى)، ص: 31

[3] - قانون (ترجمه شرفکندى)، ج‏3، ص: 303

[4] - قانون (ترجمه شرفکندى)، ج‏3، ص: 304

[5] - قانون (ترجمه شرفکندى)، ج‏6، ص: 467

[6] - تحفة المؤمنین، ج‏2، ص: 42

[7] - خلاصة الحکمة، ج‏2، ص: 203

[8] - خلاصة الحکمة، ج‏3، ص: 182